Kho thực phẩm là khu vực có tính chất đặc thù như chứa nhiều vật liệu dễ cháy, yêu cầu duy trì nhiệt độ ổn định và đảm bảo điều kiện vệ sinh nghiêm ngặt. Trong bối cảnh các tiêu chuẩn an toàn ngày càng được siết chặt, việc thiết kế hệ thống phòng cháy chữa cháy (PCCC) cho kho thực phẩm đòi hỏi sự cẩn trọng, tuân thủ quy chuẩn kỹ thuật và hiểu rõ đặc trưng từng loại sản phẩm được lưu trữ.
Bài viết dưới đây tổng hợp 5 hệ thống PCCC thường được áp dụng khi xây dựng kho thực phẩm tại các nhà máy, xí nghiệp.
Xem thêm: Nhà thầu thi công hệ thống PCCC cụm công nghiệp
1. Đặc tính cháy và đặc điểm lưu trữ của từng loại thực phẩm
Khi thiết kế hệ thống PCCC cho kho thực phẩm, bước đầu tiên và quan trọng nhất là phải phân tích đặc tính cháy của từng nhóm hàng cũng như phương thức lưu trữ thực tế tại kho. Mỗi loại thực phẩm mang những nguy cơ cháy nổ khác nhau và đòi hỏi giải pháp phòng cháy – chữa cháy tương ứng.
Việc phân loại chính xác giúp tối ưu thiết kế, tránh lãng phí và đảm bảo tính an toàn lâu dài.
1.1. Kho thực phẩm khô – Nguy cơ cháy lan nhanh, khói dày đặc
Kho thực phẩm khô bao gồm: gạo, mì sợi, ngũ cốc, bánh kẹo, cà phê, hạt điều, đồ đóng gói khô, bao bì giấy, carton…
Đặc điểm:
- Dễ bắt lửa, bắt cháy nhanh khi tiếp xúc nguồn nhiệt.
- Tải trọng cháy cao, mật độ chất cháy lớn vì hàng được xếp nhiều lớp, nhiều tầng.
- Cháy lan nhanh theo chiều dọc, đặc biệt khi pallet xếp quá cao.
- Khi cháy tạo ra nhiều khói đen và khí độc, gây khó khăn cho công tác thoát nạn và chữa cháy.
Lưu ý khi thiết kế PCCC:
- Sử dụng đầu phun sprinkler mật độ phun cao hơn so với nhà kho thông thường (theo NFPA 13).
- Tính toán lại khoảng cách giữa các dãy kệ để đảm bảo hiệu quả phun của đầu sprinkler.
- Sử dụng đầu báo khói quang hoặc beam detector phù hợp với kho có trần cao.
- Bố trí cảm biến nhiệt độ và hệ thống giám sát tải trọng cháy theo từng block hàng.
1.2. Kho lạnh, kho mát – Cháy ngầm, cháy trong foam cách nhiệt
Nhiều người vẫn nghĩ “kho lạnh là môi trường nhiệt độ thấp nên không cháy được” — đây là hiểu lầm phổ biến. Thực tế, các kho lạnh hiện nay lại tiềm ẩn nguy cơ cháy lớn, chủ yếu do:
- Lớp foam cách nhiệt PU/PIR cực kỳ dễ cháy nếu không đạt chuẩn chống cháy lan.
- Hệ thống điện hoạt động liên tục, tải lớn, độ ẩm cao → dễ chập điện.
- Khả năng phát hiện cháy khó khăn vì khói lan chậm, tầm nhìn hạn chế, nhiều hơi lạnh.
Đặc điểm cháy:
- Cháy âm ỉ trong tường, sàn cách nhiệt.
- Khi bùng phát sẽ lan cực nhanh vì foam cháy như xăng.
- Khói lạnh khó thoát, tạo môi trường cứu chữa phức tạp.
Lưu ý khi thiết kế PCCC:
- Không dùng đầu báo khói thông thường → phải dùng đầu báo khói chống ngưng tụ hoặc đầu báo nhiệt độ thấp.
- Sprinkler phải là loại dry sprinkler để tránh việc nước đóng băng trong ống.
- Cần đánh giá phân khu lạnh/mát để lựa chọn giải pháp chữa cháy khí (FM200, Novec 1230) ở khu vực có thiết bị giá trị cao.
- Xem xét bổ sung hệ thống hút khói cưỡng bức phù hợp môi trường lạnh.
1.3. Kho chứa dầu mỡ, phụ gia, hóa chất thực phẩm – Nguy cơ cháy nổ cao
Nhóm sản phẩm này bao gồm:
- Dầu ăn, dầu thực vật, dầu ô liu.
- Các loại phụ gia: cồn thực phẩm, hương liệu dễ bay hơi.
- Một số chất tẩy rửa, hóa chất phục vụ sản xuất.
Đặc điểm cháy:
- Nhiệt độ bắt cháy thấp, dễ bốc cháy khi gặp tia lửa điện.
- Cháy dầu gây ra ngọn lửa lớn, khó dập bằng nước, lan rất nhanh.
- Một số hóa chất có thể gây nổ hơi, đặc biệt trong kho thông gió kém.
Lưu ý khi thiết kế PCCC:
- Tuyệt đối không dùng nước dập lửa cho khu vực chứa dầu → phải dùng Foam theo chuẩn NFPA 11, NFPA 16.
- Khu vực chứa cồn, hương liệu dễ cháy nên thiết kế hệ thống chữa cháy khí CO₂ hoặc FM200.
- Tách biệt khu hóa chất khỏi khu thực phẩm khô để giảm tải rủi ro.
- Bố trí hệ thống chống tĩnh điện, tiếp địa đầy đủ.
1.4. Kho chứa hàng hỗn hợp – Phải phân vùng cháy rõ ràng
Rất nhiều doanh nghiệp sử dụng kho tích hợp cả:
- Thực phẩm khô
- Bao bì
- Chai lọ
- Hóa chất phụ trợ
- Thực phẩm đóng thùng, đóng hộp
Trường hợp này nguy cơ cháy sẽ tổng hợp và phức tạp hơn.
Lưu ý thiết kế PCCC:
- Phải chia khu theo tính chất cháy:
- Khu hàng khô
- Khu vật liệu cháy cao
- Khu lưu trữ hóa chất
- Khu thiết bị điện
- Thiết kế hệ thống PCCC theo từng phân khu, không dùng chung một giải pháp cho toàn bộ kho.
- Tính toán tải trọng cháy của từng khu để chọn mật độ phun sprinkler phù hợp.
Tóm lại, việc xác định đặc tính cháy của từng loại thực phẩm và mô hình lưu trữ là nền tảng quan trọng giúp:
- Chọn đúng loại đầu báo, đầu phun
- Tính toán mật độ nước chữa cháy
- Thiết kế sơ đồ lối thoát hiểm hợp lý
- Hạn chế báo cháy giả hoặc thiết kế thừa không cần thiết
Đây chính là bước quan trọng nhất mà mọi đơn vị thiết kế PCCC cần làm kỹ lưỡng trước khi triển khai.
2. Thiết kế hệ thống báo cháy phù hợp với điều kiện môi trường
Hệ thống báo cháy đóng vai trò “bộ não” trong toàn bộ giải pháp PCCC, đặc biệt là tại các kho thực phẩm có mật độ hàng hoá cao, trần kho cao và điều kiện nhiệt – ẩm thay đổi liên tục. Một hệ thống báo cháy hiệu quả phải đảm bảo phát hiện sớm – cảnh báo chính xác – hạn chế báo giả, đồng thời phù hợp với đặc thù từng khu vực trong kho.
Để đạt được điều này, bộ phận thiết kế cần phân tích kỹ điều kiện môi trường, gồm: nhiệt độ, độ ẩm, độ cao trần, mức độ thông gió, tỷ lệ bụi/hơi nước, lưu lượng không khí của quạt lạnh (trong kho lạnh).
>>>Xem thêm: Lắp đặt PCCC cho nhà máy chế biến nông sản
Dưới đây là những lưu ý quan trọng:
- Sử dụng đầu báo nhiệt hoặc đầu báo khói beam detector cho kho có trần cao.
- Kho lạnh phải dùng đầu báo khói chuyên dụng nhiệt độ thấp, chống ngưng tụ.
- Lắp đặt tủ trung tâm báo cháy thông minh có khả năng phân vùng theo từng khu chứa hàng.
- Dây tín hiệu phải đạt chuẩn chống cháy, chống ẩm.
Việc chọn sai đầu báo sẽ gây ra tình trạng báo cháy giả, giảm hiệu quả giám sát và tăng chi phí bảo trì.
3. Lựa chọn hệ thống chữa cháy phù hợp với đặc thù kho thực phẩm
Kho thực phẩm là môi trường đặc biệt, tập trung nhiều loại hàng hóa với mức độ nguy hiểm cháy nổ khác nhau: từ hàng khô dễ cháy, bao bì carton, pallet gỗ, cho đến kho lạnh và khu chứa dầu mỡ hoặc cồn thực phẩm. Vì vậy, hệ thống chữa cháy cần được thiết kế đa lớp – đa phương pháp – phân khu độc lập, đảm bảo hiệu quả dập lửa tối ưu và hạn chế thiệt hại cho hàng hóa.
Dưới đây là những hệ thống chữa cháy được khuyến nghị và tiêu chí lựa chọn phù hợp cho từng môi trường kho thực phẩm.
3.1. Hệ thống chữa cháy Sprinkler – Giải pháp phổ biến cho kho thực phẩm khô
Phù hợp cho:
- Kho thực phẩm khô (gạo, mì, ngũ cốc, hạt…)
- Kho bao bì, pallet gỗ
- Kho hàng hỗn hợp không chứa hóa chất dễ cháy
- Kho có chiều cao dưới 13m hoặc đã được thiết kế sprinkler trần
Lý do nên dùng:
- Sprinkler tự động kích hoạt khi nhiệt độ tại đầu phun vượt ngưỡng.
- Dập lửa nhanh, hạn chế lan rộng trong các đám cháy từ hàng khô.
- Được tiêu chuẩn NFPA 13 đánh giá là giải pháp hiệu quả nhất cho nhà kho.
Yêu cầu thiết kế quan trọng:
- Tính toán mật độ phun (Density) theo đặc tính cháy của hàng lưu trữ.
- Chọn đầu sprinkler ESFR nếu hàng xếp pallet cao (8–12m).
- Kết hợp In-rack Sprinkler khi kho có nhiều tầng kệ cao → dập lửa tận gốc.
- Hệ thống bơm chữa cháy phải đáp ứng áp lực ổn định, không rung lắc.
3.2. Hệ thống chữa cháy Foam – Bắt buộc cho kho chứa dầu mỡ và dung môi
Phù hợp cho:
- Kho chứa dầu ăn
- Kho phụ gia, cồn thực phẩm, hương liệu dễ cháy
- Khu bảo quản dung môi có khả năng bốc hơi
- Kho chứa chất lỏng dễ cháy theo tiêu chuẩn NFPA 30 – NFPA 11
Ưu điểm của Foam:
- Tạo lớp màng phủ ngăn oxy tiếp xúc với chất lỏng, giúp dập lửa dầu hiệu quả nhất.
- Ngăn cháy lan bề mặt, giảm nguy cơ cháy lại.
- Ít gây hư hỏng sản phẩm so với nước.
Thiết kế cần lưu ý:
- Chọn loại foam phù hợp: AFFF, AR-AFFF, Protein Foam.
- Lắp đặt hệ thống Foam Bladder Tank hoặc Foam Proportioner.
- Bố trí sprinkler foam hoặc hệ thống phun foam bán ngập với khu vực nguy cơ cao.
- Tách biệt khu hóa chất khỏi khu thực phẩm khô bằng tường chống cháy hoặc phân khu độc lập.
3.3. Hệ thống chữa cháy khí (FM200, Novec 1230, CO₂) – Dành cho kho lạnh và khu chứa thiết bị
Phù hợp cho:
- Kho lạnh sâu (âm 20°C đến – 35°C)
- Phòng máy, phòng điện trong kho
- Kho chứa sản phẩm giá trị cao, không muốn hư hỏng bởi nước
- Khu bảo quản hương liệu, phụ gia nhạy cảm
- Buồng lạnh có panel PU/PIR dễ cháy
Lợi ích:
- Không gây ướt hàng hóa, không ảnh hưởng chất lượng thực phẩm.
- Dập cháy nhanh chỉ trong vài giây.
- Hoạt động hiệu quả trong môi trường kín, lạnh, nhiều hơi nước.
- Tương thích tốt với kho lạnh nơi sprinkler không thể hoạt động (ống nước bị đóng băng).
Lưu ý khi thiết kế:
- Kho lạnh phải có phòng chứa thiết bị khí đặt bên ngoài khu vực nhiệt độ thấp.
- Cần tính toán thể tích phòng để xác định lượng khí theo NFPA 2001.
- Lắp công tắc kích hoạt kép (Double-Knock):
- Báo khói
- Báo nhiệt
- Lắp cảm biến rò rỉ cho CO₂ để đảm bảo an toàn người lao động.
3.4. Hệ thống Dry Sprinkler – Lựa chọn tối ưu cho kho lạnh và nơi có nhiệt độ luôn dưới 4°C
Sprinkler thông thường không dùng được trong kho lạnh vì nước đóng băng trong ống → tắc đường ống, nổ ống.
Dry Sprinkler hoạt động như thế nào?
- Đường ống chứa khí nén, không chứa nước.
- Khi đầu sprinkler kích hoạt, khí nén thoát ra → mở van → nước từ phòng bơm chảy vào.
Ưu điểm:
- Không bị đóng băng.
- Vận hành ổn định trong môi trường lạnh sâu.
- Phù hợp với kho đông lạnh, hầm lạnh, hành lang kho lạnh.
Lưu ý thiết kế:
- Đòi hỏi hệ bơm chữa cháy ổn định và van Dry Pipe chất lượng cao.
- Cần kiểm tra định kỳ van xả nước để tránh đọng sương trong ống.
3.5. Hệ thống chữa cháy bán tự động và thủ công – Bổ sung cho khu vực phụ trợ
Bao gồm:
- Bình chữa cháy (CO₂, bột, Foam)
- Trụ chữa cháy trong nhà và ngoài trời
- Họng nước vách tường
- Lăng vòi và máy bơm chữa cháy dự phòng
Vai trò:
- Xử lý nhanh các đám cháy nhỏ.
- Hỗ trợ lực lượng PCCC cơ sở.
- Cung cấp nguồn chữa cháy bổ sung khi hệ thống tự động gặp sự cố.
Lưu ý:
- Bố trí bình chữa cháy theo khoảng cách ≤ 20–25m.
- Chọn đúng loại bình cho từng khu vực:
- Kho dầu: Foam
- Kho điện: CO₂
- Kho khô: bột ABC
3.6. Kết hợp hệ thống theo mô hình “đa tầng bảo vệ” – Best Practice cho kho thực phẩm
Một kho thực phẩm tiêu chuẩn thường phải kết hợp nhiều hệ thống:
Ví dụ mô hình chuẩn:
| Khu vực | Hệ thống chữa cháy khuyến nghị |
| Kho khô (pallet cao) | Sprinkler ESFR + In-rack Sprinkler |
| Kho lạnh | Dry Sprinkler + khí FM200 |
| Kho bao bì | Sprinkler thường |
| Khu hóa chất, dầu mỡ | Foam + CO₂ |
| Phòng máy, tủ điện | FM200 hoặc Aerosol |
| Khu văn phòng trong kho | báo cháy + sprinkler tiêu chuẩn |
3.6. Các tiêu chuẩn cần tuân thủ
Khi lựa chọn hệ thống chữa cháy cho kho thực phẩm cần bám theo:
- NFPA 13 – Sprinkler
- NFPA 14 – Họng nước trong nhà
- NFPA 11 – Foam
- NFPA 30 – Chất lỏng dễ cháy
- NFPA 72 – Hệ thống báo cháy
- NFPA 2001 – Khí sạch chữa cháy
- TCVN 3890, 5738, 7336
Các tiêu chuẩn này chi phối cách lựa chọn thiết bị, mật độ phun, vật liệu ống và lưu lượng bơm.
4. Thiết kế lối thoát nạn, hành lang và phân khu vực rõ ràng
Trong kho thực phẩm, việc bố trí lối thoát nạn và phân chia khu vực khoa học không chỉ đảm bảo tuân thủ các quy chuẩn PCCC (như QCVN 06:2021/BXD, TCVN 2622:1995), mà còn giúp quá trình vận hành – xuất nhập hàng diễn ra mạch lạc, hạn chế tối đa rủi ro khi xảy ra sự cố cháy nổ.
Đây là một trong những yêu cầu quan trọng hàng đầu khi thiết kế hệ thống PCCC cho kho thực phẩm.
Một hệ thống PCCC tối ưu phải đảm bảo:
- Hành lang rộng đủ 1,2–1,5m tuỳ quy hoạch.
- Các lối thoát được chiếu sáng sự cố và đèn Exit tiêu chuẩn.
- Khu vực chứa hàng được chia thành các block rõ ràng để khoanh vùng khi có cháy.
- Bố trí tủ PCCC vách tường ở vị trí dễ tiếp cận.
5. Hệ thống điện và thiết bị vận hành cần đạt chuẩn an toàn cháy nổ
Hệ thống điện trong kho thực phẩm là một yếu tố đặc biệt quan trọng vì đây là khu vực chứa nhiều vật liệu dễ cháy như bao bì giấy, thùng carton, pallet gỗ, và một số sản phẩm chế biến khô. Ngoài ra, kho lạnh, kho đông còn sử dụng nhiều thiết bị tiêu thụ điện năng lớn, hoạt động liên tục nên rủi ro chập điện, quá tải, phát sinh tia lửa điện càng cao.
Do đó, hệ thống điện cần được thiết kế, lắp đặt và vận hành theo đúng tiêu chuẩn an toàn cháy nổ để giảm nguy cơ sự cố và đảm bảo vận hành ổn định lâu dài.
Lưu ý khi thiết kế:
- Tách riêng tủ điện lạnh và tủ điện chiếu sáng.
- Dùng ống điện chống ẩm, chống cháy.
- Lắp thiết bị MCCB đủ dòng cắt.
- Kiểm tra tiếp địa toàn bộ hệ thống.
- Đảm bảo hệ thống giám sát nhiệt độ hoạt động liên tục.
6. Kiểm soát vật liệu xây dựng, vách ngăn và lớp cách nhiệt đúng tiêu chuẩn
Kho thực phẩm là môi trường đặc thù, vừa chứa nhiều sản phẩm dễ cháy, vừa sử dụng không gian khép kín với lớp cách nhiệt dày (đặc biệt với kho lạnh – kho đông). Do đó, vật liệu xây dựng, vách ngăn và lớp cách nhiệt phải được kiểm soát nghiêm ngặt ngay từ khâu thiết kế đến thi công để đảm bảo an toàn cháy nổ, hạn chế nguy cơ lan truyền lửa và tối ưu hiệu quả vận hành.
Vì vậy, khi thiết kế:
- Chọn vật liệu đạt chuẩn chống cháy EI45 – EI90 trở lên.
- Vách ngăn phải có khả năng chịu lửa tối thiểu 60–120 phút.
- Cửa kho phải là cửa chống cháy đạt chuẩn.
7. Thiết kế hệ thống PCCC cho kho thực phẩm – Liên hệ ngay Poscom
Thiết kế hệ thống PCCC cho kho thực phẩm đòi hỏi đơn vị thực hiện phải hiểu rõ đặc tính lưu trữ, yêu cầu kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm và mức độ nhạy cảm của từng loại hàng hóa. Với kinh nghiệm triển khai nhiều dự án kho lạnh, kho thực phẩm – đông lạnh – chế biến tại các khu công nghiệp, Poscom mang đến giải pháp thiết kế PCCC tối ưu, phù hợp thực tế vận hành và đáp ứng yêu cầu nghiệm thu của cơ quan chức năng.
- Tư vấn giải pháp theo đúng đặc tính hàng hóa.
- Thiết kế tuân thủ tiêu chuẩn NFPA – TCVN.
- Thiết kế hệ thống sprinkler, bơm chữa cháy, báo cháy tối ưu chi phí.
- Triển khai thi công đồng bộ và đảm bảo nghiệm thu PCCC.
- Bàn giao hồ sơ pháp lý đầy đủ.
Thiết kế hệ thống PCCC cho kho thực phẩm đòi hỏi sự hiểu biết sâu về đặc tính cháy của hàng hóa, tiêu chuẩn kỹ thuật và kinh nghiệm triển khai thực tế. Việc lựa chọn đúng giải pháp ngay từ đầu không chỉ đảm bảo an toàn mà còn giảm thiểu chi phí vận hành, bảo trì và rủi ro pháp lý.
Nếu bạn đang cần tư vấn – thiết kế – thi công hệ thống PCCC cho kho thực phẩm, hãy liên hệ Poscom để nhận giải pháp tối ưu, tiêu chuẩn và hiệu quả nhất.
POSCOM – CONNECTING DREAMS
Địa chỉ: Tầng 21, Tòa nhà Capital Tower, số 109 Trần Hưng Đạo, Phường Hoàn Kiếm, Hà Nội
Hotline: +84 90 436 24 68
Website: https://poscom.com.vn/
Facebook: https://www.facebook.com/poscom.com
